والا سيزده ما که بدر نشد اما اميدوارم که مال شما بدر شده باشه. در هر صورت بنظر ميرسه که سيزده آقای بقايی بدر شده. بخوانيد حرفهای ايشون رو در باب سيزده بدر در مصاحبه با هفته نامه اميد جوان.

هفته نامه اميد جوان در شماره پايان سال خود گفتگويی خواندنی با آقای محمد بقايی، پژوهشگر حوزه انديشه و تاريخ، دارد که روشنگر بسياری نکات تاريک درباره سيزده به در است و درباره اين موضوع بحث می کند که آيا سيزده به در اساسا به نحوست ربط دارد يا نه. اين گفتگو حاوی نکات دقيق و باريکی است که می تواند علاقه مندان را به کار آيد. چکيده آن را در اينجا گزارش می کنيم.

خبر نگار « اميد جوان » پس از مقدمه ای که برای مصاحبه نوشته، يک راست به سراغ اصل مطلب می رود و همان ابتدا می پرسد که « اين همه عناد با سيزده نوروز چرا بايد باشد و ناشی از چيست؟ ».

آقای بقايی می گويد: عناد تنها با سيزده نوروز نيست، با ديگر آئين های نوروزی نيز هست. منتها با اين يکی بيشتر است. زيرا شور و شادی و نشاط و سرور بسيار با خود می آورد و چون برخی با شادی مخالفند می خواهند آن را از ميان ببرند ولی اين شدنی نيست زيرا آدمی طالب شادی و وجد و سرور و نشاط است.
مصاحبه شونده می افزايد: نشاط عامل تحرک، پويايی و خلاقيت است. در هر جامعه ای که شادی بيشتر باشد، خلاقيت و ابتکار بيشتر است. ايرانيان باستان از هر عاملی برای ايجاد شادی در زندگی خود بهره می گرفتند و به همين سبب در شمار جوامع خلاق و پيشرو بوده اند.
به گفته او در سر لوحه اغلب کتيبه های هخامنشی، آفرينش شادی برابر با آفرينش زمين و آسمان دانسته شده و در آنها گفته شده: « بغ بزرگ است اهورا مزدا که زمين را آفريد، که آسمان را آفريد، که شادی را برای انسان آفريد... »

در فرهنگ ايرانی صحبتی از نحوست ۱۳ نيست. نياکان ما به خلاف اروپائيان و اعراب عدد ۱۳ را فرخنده و خوش يمن می دانستند. ابوريحان بيرونی در کتاب آثارالباقيه، آنجا که از مردم ايران باستان سخن می گويد به روزهای سال اشاره می کند و درباره سيزدهم فروردين می نويسد ايرانيان باستان هر روز از ماه را به نامی می خوانند و سيزدهمين روز ماه « تير » ناميده می شود و « تير » نام فرشته ای عزيز و نام ستاره ای بزرگ و نورانی و خجسته است. بنا براين نمی تواند نحس بوده باشد.

خبرنگار می پرسد پس چرا می گويند « سيزده به در»؟ آيا تغيير اين نام به « روز طبيعت » در جهت خرافه زدايی نيست؟
آقای بقايی پاسخ می دهد: خير! اين تغيير در جهت حقيقت زدايی است. در جهت قلب تاريخ است و تحريف واقعيت. سيزده نحس نيست تا آن را « در » کنند. اين کلمه در اين ترکيب به معنای « خارج کردن »، « بيرون کردن » و « در کردن » نيست، بلکه مقصود از « در »، دشت و دره است و سيزده به در يعنی رفتن به در و دشت که به هيچ روی ربطی به نحوست ندارد.

آقای بقايی در توضيحات خود از يک افسانه تاريخی هم ياد می کند که مورد علاقه همه ايرانيان است.
« بخصوص که بر اساس اساطير ايرانی در اين روز، سرحد ايران و توران با تير انداختن آرش مشخص می شود. به اين معنا که ميان افراسياب که بر شهرهای ايران مسلط شده بود و منوچهر که در قلعه ترکستان متحصن گرديده بود، صلح می افتد و اين دو موافقت می کنند که يک تن از لشکر منوچهر با همه توان خود تيری بيندازد و هرجا که آن تير فرود آمد مرز دو کشور باشد ».
« آرش تيری از قله دماوند می افکند که در کنار جيحون فرود می آيد و به اين ترتيب ايرانيان در تير روز از تيرماه که آن را « تيرگان » می خوانند از محنت رهايی می يابند. به همين سبب در اين روز جشنی برپا می داشتند که همچون مهرگان و نوروز خجسته ومبارک بود ».
بنابراين اصلا خرافه ای به نام نحوست سيزده وجود ندارد که بخواهند آن را بزدايند بلکه بايد حقيقت اين سنت را بيان دارند که نمی دارند. خرافه زدايی در اين است که اين خرافه وارداتی را از آئين سيزده نوروز بزدايند.

به عقيده آقای بقايی حقيقت اين است که اصلا بحث بر سر خرافه زدايی نيست، بحث برسر « سيزده به در » زدايی است.
وی آنگاه تحليل جالبی از سبزه گره زدن بر اساس اساطير ايرانی به دست می دهد:
« نخستين انسانی که از عالم مينو به زمين فرستاده شد کيومرث بود. او زمانی که در جهان مينو بود ناميرا بود. ولی به زمين آمد تا دين اخلاقی خود را به اورمزد ادا کند و ياور اورمزد باشد.
اهريمنی از وجود کيومرث آگاه می شود و ماده ديوی را مأمور می کند تا او را مسموم سازد. کيومرث در سی سالگی از جهان می رود. پس از چهل سال از تخمه او دو ساقه ريواس به هم پيچيده می رويد. چندان به هم پيچيده که نمی شد يکی را از ديگری باز شناخت.
اين دو گياه اندک اندک به شکل انسان در می آيند. يکی زن است که « مشيانه » نام دارد و ديگری مرد است که « مشيه » ناميده می شود. اين هردو کلمه به معنای « ميرا » و « آفل » است.
اين دو انسان ( آدم و حوا ) نخستين پدر و مادر همه آدميانند. گره سبزه در سيزده نوروز اشارتی است به اين واقعه و يادآور دوساقه ريواس.