اعترافات زير شکنجه از ديد يک محقق تاريخ معاصر

امروز در مجله نيويورک، در حاشيه محاکمه سيامک پورزند، روزنامه نگار کهنه کار، که با استناد به اعترافاتى که در بازداشتگاه از او گرفته شده است تحت محاکمه قرار دارد، نگاهى به کتاب تحقيقى اعتراف زير شکنجه از استاد علوم سياسى دانشگاه باروک نيويورک آقاى پروفسور يرواند آبراهيميان که در آن انگيزه حکومت هاى تماميت گرا در استفاده نمايشى از اعترافاتى که زير شکنجه و فشار زوحى از دستگير شدگان گرفته مى شود، بررسى شده است. تبليغ اعترافات اجبارى، امروز در مجله نيويورک.


بهنام ناطقى (راديوآزادى): بستگان و آشنايان سيامک پورزند و همچنين سازمان هاى هوادار حقوق بشر، نظير ديده بان حقوق بشر و عفو بين المللى "اعترافات" نقل شده از سيامک پورزند، روزنامه نگار ٧١ ساله ناشى از فشارهاى روحى دانستند که چهارماه بازداشت انفرادى براى وى به وجود آورده است. على افشارى، يک عضو شوراى مرکزى تشکل دانشجويى دفتر وحدت ماه گذشته اعترافات تلويزيونى خود را ناشى از فشارهاى روحى دوران بازداشت خود دانست. اعترافات زير شکنجه، موضوع يک کتاب تحقيقى ابتکارى است از استاد علوم سياسى دانشگاه باروک نيويورک، پروفسور يرواند آبراهميان که در آن هم به سوابق تاريخى اعتراف زير شکنجه در جهان معاصر پرداخته است و هم نمونه هايى برجسته از اين نوع اعترافات در تاريخ معاصر ايران را بر مى شمرد. آقاى يرواند آبراهيميان، در مصاحبه با بخش فارسى راديواروپاى آزاد، راديوآزادى در باره کتاب خود گفت:

پروفسور يرواند آبراهميميان، استاد دانشگاه باروک نيويورک: تز کتاب در باره اعترافات با شکنجه است که در انگليسى مى شود Tortured Confession ولى در انگليسى دو معنى دارد ولى در فارسى معنى آن همان اعترافات زير شکنجه است. تز کتاب اين است که جوامع مثل ايران مثل جامعه چين در زمان مائوتسه تونگ و جامعه شوروى در زمان استالين، و حتى در جامعه اروپا زمان "تفتيش عقايد" (قرون وسطى) اعترافات براى رژيم مفيد بود. سئوال من اين است که براى چه مفيد بود و چه زمانى اينگونه نمايش ها براى رژيم لازم است و فايده از اين نمايش ها چيست.

آقاى پروفسور آبراهيميان در تهران متولد شده است ولى در ده سالگى همراه با خانواده خود به آمريکا مسافرت کرد. آقاى آبراهميميان به من گفت که فارسى را به کلى فراموش کرده بود ولى مجبور شد در دانشگاه براى تحقيقاتى که انجام مى دهد، فارسى را از نو بياموزد. آقاى ابراهيميان در باره کتاب اعترافات زير شکنجه که از طرف انتشاراتى دانشگاه کاليفرنيا University of California Press منتشر شده است، گفت:

پروفسور يرواند آبراهيميان: اولين قسمت در باره همه ديگر جاهاست که شکنجه و اعترافات در آنها هست. ولى اين قسمت تئورى است. اصل کتاب در باره ايران است. در باره ايران از خاطرات زندان، از زمان رضا شاه، محمدرضاشاه و بعدا در زمان جمهورى اسلامى. آنچه در ايران داوطلبانه توصيف مى شود و نمونه هاى متعدد آن را در ٢٠ سال اخير ديده ايم، با اعترافات مشابهى مقايسه کرد که در زمان مائوتسه تونگ در چين کمونيست به نمايش گذاشته مى شد و يادآور شد که اين نوع اعتراافات در ايران که اخيرا نمونه اى از آن در جمهورى اسلامى پخش شد و اعترافات مشابه آن نظير اعترافات دانشجويان و فعالان سياسى در رابطه با تظاهرات تيرماه با استفاده از رسانه هاى فراگير مثل تلويزيون پوشش گسترده اى در کشور پيدا مى کند. آقاى پروفسور ابراهيميان گفت:

پروفسور يرواند آبراهيميان: دادگاه هاى پيش، چند سال پيش، خود دادستان گفت اگر اطلاعات بدهيد به بيگانه اين خودش جاسوسى است. اطلاعات در باره چى است؟ اگر اطلاعات در باره هوا هست، اينهم خود جاسوسى است و ما تصميم مى گيريم که چه چيزى جاسوسى است.

بهنام ناطقى: اعترافات زير شکنجه و بهره بردارى سياسى از اين نوع اعترافات در تاريخ معاصر در روسيه شوروى و در دوران استالين باب شد. آقاى پروفسور ابراهيميان اشاره کرد که نظام هاى حکومتى تماميت گرا هرچه بيشتر احساس ضعف کنند و خود را در مخاطره ببينند بيشتر به برگزارى نمايش اعترافات متوسل مى شوند. آقاى ابراهيميان گفت در ٢٠ سال اخير شاهد اعترافات انواع فعالين سياسى در ايران بوده ايم. از معروف ترين نمونه ها، آقاى ابراهيميان اعترافات احسان طبرى يکى از متفکران سياسى حزب توده را مثال آورد که مدعى شد با مطالعه آثار يک روحانى شيعه به نام آيت الله مطهرى از ماترياليسم و مارکسيسم رويگردان شده و به اسلام روى آورده است. ده ها تن از فعالان سياسى ديگر، از چريکهاى فدايى گرفته تا مجاهدين و سلطنت طلبان و روشنفکران در مقطع هاى مختلف در برابر دورين به اعترافاتى دست زدند که در شرايط عادى از آنها انتظار نمى رفت. رژيم ها از برگزارى نمايش اعترافات چه انگيزه هايى دارند؟

يرواند ابراهيميان: انگيزه اين است که براى مردم، جمعيت اين پروپاگاند است هم به نفع رژيم و هم بر صد مخالفين رژيم. براى رژيم انگيزه اين است که اين اعترافات را هم لازم دارد براى کمک به رژيم و هم ضد پراپگند مخالفين رژيم. ولى همه جا اينطور مفيد نيست. اين شوها کمک مى کند به رژيم وقتى که در آن کشور مردم هم فکر کنند که يک توطئه اى هست ضد رژيم. ضد حکومت. ضد مردم. ضد امت. مردم نمى فهمند چه لازم است براى گرفتن اين اطلاعات.

What I mean is that the viewing public does not know what process was used to get the confession and what torture was used in getting the confessions.

يعنى به چه روشى در زير شکنجه اين اعترافات را بيرون آوردند.

بهنام ناطقى: در بررسى تاريخى که شما کرديد به چه چيزهاى مهمى در اين کتاب اشاره مى کنيد؟ وقايعى که ما به ياد مى آوريم.

What are the historical exmples that you give in the book؟

دکتر يرواند ابراهيميان: خوب از ايران، اعترافات از رهبران حزب توده، پيکار، مجاهدين، خود خمينيست ها مثل حجت الاسلام مهدى هاشمى. پيش از اين انقلاب در زمان شاه اين اعترافات بود از چند روشنفکر آن زمان.

بهنام ناطقى: آقاى ابراهيميان در اين قسمت از مصاحبه با راديواروپاى آزاد راديوآزادى گفت مردم نمى دانند از چه روشى براى گرفتن اعترافات استفاده شده و موضوع اينکه در گرفتن اعترافات از شکنجه استفاده شده است، از نظر مردم پنهان مى ماند. آقاى پروفسور يرواند ابراهيميان اشاره کرد که گاهى شخص اعتراف کننده با استفاده از غفلت يا کم دانشى اعتراف گيرندگان مواردى را در اعتراف خود مى گنجاند که بعد از تحقيق ساختگى بودن اين اعترافات بر اهل نظر آشکار مى شود. مثلا نام بردن از ساختمان ها يا محل هايى که وجود خارجى ندارند. به طور مثال، آقاى کوپر يک تبعه انگليس که در ايران به اتهام جاسوسى براى انگلستان اعتراف کرده بود، هنگامى که روزنامه هاى انگلستان نوشتند سازمانى که وى مدعى است براى آن کار مى کرده، وجود خارجى ندارد، نتوانست با اين اعترافات آزادى خود را باز يابد. از آقاى يرواند آبراهيميان پرسيدم چطور شد به اين سوژه يعنى اعترافات زير شکنجه به عنوان يک تحقيق تاريخى علاقمند شد¿

آقاى يرواند ابراهيميان گفت وقتى که اين اعترافات چاپ مى شد در ايران، وقتى اينها را مى خواندم پشت مغز من يک زنگ مى زد که از اينها در تاريخ خيلى خوانده ام. در تاريخ شوروى، در تاريخ اروپا و در تاريخ چين. برگشتم در تاريخ ديدم بله، خيلى مثل همين اعترافات است. آن وقت هم خيلى خاطرات چاپ مى شد در اروپا از زندانيان ايران که بيرون آمده بودند. خيلى کتاب ها چاپ شده بود. اين خاطرات زندانيان برايم لازم بود بفهمم چه مى شد در زندان.

بهنام ناطقى: چند تا ازمنابع را ممکن است اسم ببريد؟

پروفسوريرواند ابراهيميان: يکى خيلى جالب است. م. رها، خاطرات زندان است. يکى پارسى پور خاطرات زندان. خيلى مقاله هاى نوشته بودند در روزنامه ها. غفارى، خاطرات زندان است. همه کتاب ها همين زندان و خاطرات زندان است. خيلى هم بدست زنان زندان نوشته شده است.

بهنام ناطقى: آقاى يرواند ابراهيميان کتاب هاى تحقيقى ديگرى در باره تاريخ معاصر ايراتن منتشر کرده است که در ميان آنها بايد به کتاب ايران بين دو انقلاب اشاره کرد که در جولاى ١٩٨٢ توسط انتشارات دانشگاه پرينستون منتشر شد.م کتاب ديگر آقاى ابراهيميان، مجاهدين ايران نام دارد و تاريخچه اى است از فعاليت هاى تروريستى سازمان مجاهدين خلق. کتاب ديگر آقاى پروفسور آبراهيميان، خمينى گرايى، مجموعه مقالات در باره جمهورى اسلامى نام دارد که در سال ١٩٩٣ انتشار يافت.

بهنام ناطقى (مجله نيويورک)