بررسى موزه ويتنى از دو سال هنر پيشتاز در آمريکا: بى ينال ٢٠٠٢

امروز در مجله نيويورک، نگاهى به آخرين دستاورهاى هنر پيشتاز در مجموعه خيره کننده و عظيمى که از هفته گذشته در نيويورک در بى ينال موزه ويتنى به نمايش در آمد. با نام هاى جديد و هنرمندان جوان تر، به تدريج وسايل بيانى امروزى جاى نقاشى را مى گيرند. نمايش آثار هنرمندان از ويديو و عکس و کار با مفاهيم و نمايش زنده گرفته تا هنر الکترونيک، هنر اينترنتى، هنر مفهومى و چيدمان به تدريج سهمى بيشتر از نقاشى و رنگ و بوم در هنر امروز مى يابندو نقاشان معاصر به حاشيه رانده مى شوند. کوشش نسل تازه از هنرمندان براى يافتن مفهومى امروزى از هنر، امروز در مجله نيويورک

از جمعه پيش هرشب هفته گذشته در موزه ويتنى Whitney Museum of American Art شب افتتاح بود. بى ينال يا نمايشگاه دو سال يکبارى که موزه ويتنى برگزار مى کند، در شب هاى نخست خود که به هزاران تماشاگر دعوتى اختصاص دارد، پيام تازه اى در باره موقعيت هنر در آمريکا مى دهد که بلافاصله توسط آن چندهزار نفرى که شب هاى اول بى ينال را ديده اند در شهر پخش مى شود و در محافل هنرى و فرهنگى همه جا صحبت از بى ينال است و ميدان در دست کسى است که زودتر از ديگران اين ملغمه حييرت انگيز از انواع خلاقيت هاى هنرى را ديده است.

بى ينالى که مدعى نشان دادن مقطع هنر معاصر و پيشتاز در آمريکا است معمولا عده بسيارى را خوش نمى آيد. بيشتر منتقدان اصلى بى ينال ويتنى هنرمندان تثبيت شده و مشهور يا نيمه مشهورى هستند که با ديدن آثارى که ويتنى از تحقيق خود در هنر آمريکا عرضه کرده است، متوجه مى شوند که نسبت به متن پيشتاز و مطرح هنر، در حاشيه قرار گرفته اند. هر سال بر اين منتقدان به نوعى اضافه مى شود زيرا هر دوسال يکبار دسته اى که بى ينال قبلى آنها را با انتخاب خود مطرح کرده بود، خود را فراموش شده و تماشاگر کنارگود ايستاده چهره هاى تازه مى بينند.

بى ينال ويتنى بعد از اين انتقاد ها بود که در دهه ١٩٩٠ هر دو سال يکبار توسط کميته اى سه يا چهارنفره از کارشناسان هنر معاصر انتخاب مى شد که لزوما هنرشناسان موزه ويتنى نبودند. از حاصل کار هر بار به علت نداشتن انسجام و پيام خاص که معمولا نتيجه کارهاى کميته اى است، انتقاد مى شد. امسال اما اين انتقاد به نمايشگاه بى ينال ويتنى وارد نيست زيرا اين بار تمام اين نمايشگاه که چهارطبقه موزه ويتنى و طبقه زيرزمين و راهرو ها را پر مى کند، حاصل بينش و انتخاب يک هنرشناس جوان است به نام آقاى Larry Rinder لرى ريندر ٤٠ صاله که هنرشناس هنرمعاصر "چيف کيوريتر" Chief Curator of Contemporary Art موزه ويتنى است که در بى ينال هاى سال هاى قبل مشاور بود و خود او مى گويد هيچکدام از هنرمندانى که انتخاب کرد به بى ينال راه ندادند. اما يکى از شش هنرشناس که بى ينال سال ٢٠٠٠ را انتخاب کرده بودند، آقاى لرى ريندر بود. کار برگزارى بى ينال انرژى و شوق کشف مى طلبد و کار سختى است. براى انتخاب ١١٣ هنرمندى که سرانجام به بى ينال امسال راه پيدا کردند آقاى ريندر در دو سال گذشته ماهى سه هفته در سفر بود و در پسکوچه هاى شيکاگو يا دشت هاى تگزاس در استوديوى هنرمندان يا گالرى هاى پيشتاز در تالار هاى بزرگ محلات صنعتى قديمى مشغول ديدن کار هنرمندان بود. خود او مى گويد کار بيشتر از ۵٠٠ هنرمند را در اين مدت بررسى کرده است و از نزديک با آنها آشنا شده است. مشکل برگزارى بى ينال فقط انتخاب هنرمندان نيست بلکه جا دادن انتخاب شدگان در تالارهاى موزه است به خصوص که هنرمندان امروزى تمام يک گالرى عظيم را براى يک چيدمان مى خواهند يا از موزه مى خواهند اطاقک هاى تاريک براى هنر آنها ساخته شود که تعدادشان امسال کم نبود. هنرمند مى خواهد با بردن تماشاگر به درون يک اطاقک تاريک، تمام حواس او را متوجه ويديو يا چيدمان نورى يا الکترونيک خود بکند.

شب افتتاح بى ينال، از حمله ميهمانان غيرعادى، بايد از شهردار ميلياردر نيويورک آقاى بلومبرگ اسم برد و نويسنده انگليسى هندى تبار، آقاى سلمان رشدى و آقاى ديويد برن، خواننده گروه راک تاکينک هدز که نقاش هم هست و هنرپيشه سينما آقاى دنيس هاپر که يک فيلم کوتاه هم در قسمت ويديو از او نمايش مى دهند.

اولين اثر اين نمايشگاه بازى نورى است که کار اروين ردل هنرمند نيويورکى است که با شبکه نورها مثل تورى از نور موزه را در خود گرفته بود. اثر ديگرى که در بدو ورود تماشاگران را خيره مى کرد هنرمند اهل بروکلين نيويورک خانم کارين کامپبل بود که جلوى آسانسور به تماشاگران خوش آمد مى گفت در حاليکه چشم هايش تمام مدت بسته بود و دو تا چشم درشت غيرعادى روى پلک هاى بسته خود نقاشى کرده بود که به چهره او حالت ملکه هاى مصرى را مى داد.

در يک گشت سريع در گالرى هاى موزه به نظر مى رسد که بى ينال امسال بيشتر به چيدمان هاى بزرگ اختصاص دارد و هنرمندان ويدئو که آثار خود را در اطاقهاى تاريک روى پرده ها انداخته بودند و با موسيقى و صداهاى ديگر تماشاگر را در فضاى سه بعدى قابل لمس قرار مى دادند. اما مجسمه هاى ديدنى هم کم نبود. از جمله چيدمانى با الهام از شعارنويسى يا گرافيتى روى ديوارها از آخرين آثار هنرمند هنر خيابانى اهل سانفرانسيسکو خانم ماگارت کيلگالن که سال گذشته از دنيا رفت. اين چيدمان را عينا با همه خرده ريزها از يک نمايشگاه در فيلادلفيا به موزه ويتنى منتقل کرده بودند. در راه پله موزه که معمولا هنرمندان پروژه هاى مخصوص برايش درست مى کنند، کارى با الوارهاى رنگ شده چوب و نقاشى هاى کميک روى ديوار ها جلب نظر مى کرد از آقاى کريس جانسون. اثر خيره کننده ديگر تصويرى با زاويه غيرعادى از يک باجه تلفن بود از رابرت لازارينى که به آويخته شدن بر ديوار به حالت مورب در وسط يکى از گالرى هاى موزه معلق بود. چيدمان و مجسمه سازى جالب ديگر به نام ارکستر راک يا بند از کريسيتيان مارکلى بود که وسايل يک گروه راک را روى صحنه نشان مى داد در حاليکه ابزار موسيقى به طرز عجيب و رويايى کش و قوس آمده بود. خيلى از هنرمندان برگزيده ويتنى امسال با عکس کار مى کنند. در اين ميان عکس عظيمى از جسد مردى لاغراندام که لباس گلدار زيبايى بر تن داشت بيش از ديگر عکس ها به خاطر مى ماند مخصوصا وقتى به ياد آوريم که اين عکس را اى اى برانسون از دوست و همکار خود فليکس پارتز گرفته است و به فاصله چند لحطه بعد از آن گرفته شده بود که فليکس پارتز در اثر بيمارى ايدز جان داد. برانسون زير عکس نوشته است مرده ها درميان ما راه مى روند و با آنها در شهر خيال هم خانه هستيم.

اثارى که در بى ينال ويتنى عرضه شده اند، به خاطر تازگى به بيننده لذت کشف مى دهندو شايد براى همين است که روزانه ٣ هزار نفر طى ماه جارى از اين نمايشگاه ديدن خواهند کرد.

بهنام ناطقى (مجله نيويورک)