سابقه قمه زنى، يکى از دلخراش ترين انواع سوگوارى ها
قمه زنى در شهر قم، سابقه اى طولانى ندارد، اگرچه در برخى شهرهاى ايران جسته و گريخته سنتى جاافتاده تر به شمار مى آيد. قمه زنى به عنوان يکى از شيوه هاى عزادارى براى امام سوم شيعيان، همراه زنجيرکوبى بر تن با زنجيرهاى تيغ دار، يکى از دل خراش ترين انواع سوگوارى هاست که برخى مومنان در ايام محرم انجام مى دهند و معتقدند که زخم هاى ناشى از آن به معجزه امام حسين، به سرعت بهبود مى يابد. کسانى که به ريشه هاى دينى اين آيين باور دارند، کار خود را به عمل حضرت زينب، خواهر امام حسين مستند مى کند و مى گويند که وى پس از کشته شدن برادر خود، سرش را به چوب محمل کوفت و اين کار وى سرمشق پاره اى پيروانش براى قمه زنى شد، گرچه تاريخ نگاران اين موضوع را کاملا تاييد نمى کنند.
گروه هاى قمه زن در قم، به شکل گسترده پس از انقلاب به وجود آمدند. اين گروه ها که در هيات عزادارى کربلايى هاى مقيم قم متمرکز شده بودند، از برخى پاکستانى ها و کربلايى هاى هوادار آيت الله سيد محمد شيرازى که چند ماه پيش درگذشت، تشکيل مى شدند. محل اصلى قمه زنى آنها خيابان چهارمردان، نزديک حرم حضرت معصومه بود که صبح عاشورا با جوى بزرگى از خون آغشته مى شد. مردم قم، بيش از آن که در قمه زنى مشارکت کنند، تماشاگر آن بودند و حتى اين موضوع اختلافى را ميان هيات هاى مذهبى و به ويژه نجفى هاى مقيم قم برانگيخته بود و مشروعيت آن هميشه زير سئوال بوده است. قمه زنى اين هيات از آغاز با بحث و جدال آنها و گاه توافقشان با نيروى انتظامى قم صورت مى گرفت، اما در سال هاى اخير و پس از ممنوع شدن رسمى قمه زنى از سوى رهبر جمهورى اسلامى، شکل مخفى به خود گرفته بود. سخنان صريح آيت الله خامنه اى، ممنوعيت قمه زنى را از يک دستور انتظامى به يک محدوديت سياسى بدل کرد و با توجه به اين که هيات کربلايى ها وابسته به آيت الله شيرازى بود و او نيز از مخالفان جمهورى اسلامى به شمار مى رفت، برگزارى مخفيانه اين آيين، به عملى مذهبى سياسى تغيير ماهيت داد.
حتى در بسيارى از شهرهايى که قبلا قمه زنى اجرا مى شده، اکنون نيز کم و بيش مخفيانه و به جاى خيابان در خانه هاى بزرگ صورت مى گيرد و البته موجى از تماشاگران معتقد يا کنجکاو را نيز به سوى خود جلب مى کند.
مهدى خلجى